ارتباط بین شدت کلروز درختان چنار فضای سبز شهر اصفهان با برخی ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک و شاخص های فیزیولوژیکی آهن فعال در گیاه

چکیده زرد برگی یا کلروز آهن یکی از مهمترین مشکلات تغذیه ا ی بسیاری از گیاهان به ویژه درختان میوه و زینتی در دنیا می باشد که غالباً بر روی گیاهانی که در خاک های آهکی و قلیایی مناطق خشک رشد می کنند، مشاهده می شود. در شهرستان اصفهان، کلروز آهن بسیار شدید بوده بطوریکه منظر? خیابان ها و پارک های شهر اصفهان را که درخت اصلی آن چنار است، بشدت تحت تأثیر قرار داده است. این پژوهش با هدف ریشه یابی مهمترین دلایل کمی و فیزیولوژیکی کلروز آهن در درختان چنار اصفهان طی سال های 1387 و 1388 اجرا شد. در مرحله اول، 70 درخت چنار در مناطق مختلف شهر اصفهان با ویژگی های متنوع خاک و شدت کلروز انتخاب شده و نمونه برداری از اعماق 30-0، 60-30 و 90-60 سانتیمتری خاک انجام شد. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله ph، ec، غلظت بیکربنات، کلر، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سدیم، آهن، روی، مس، منگنز اندازه گیری شد. همچنین غلظت آهن، مس، فسفر، روی، کلروفیل a و b، کاروتینوئید و فعالیت آنزیم گلوتاتیون-پراکسیداز در برگ های پیر و جوان گیاه در این دو سال اندازه گیری شد. ارتباطی بین غلظت آهن برگ با شدت زردبرگی دیده نشد. در سال اول بین غلظت آهن برگ های جوان با غلظت مس، فسفر و روی همبستگی مثبت معنی داری مشاهده شد. غلظت آهن برگ های پیر در سال اول با غلظت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در برگ های پیر همبستگی مثبت معنی داری داشت. همچنین غلظت آهن برگ های پیر در سال اول باغلظت کلر و ec خاک در عمق 60-30 سانتی متری همبستگی منفی معنی-داری نشان داد. در سال دوم نمونه برداری غلظت آهن برگ های جوان با غلظت مس و روی و غلظت آهن برگ های پیر با غلظت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز برگ های پیر همبستگی مثبت معنی داری داشت. معادله ی رگرسیونی چندمتغیره بین غلظت آهن برگ های پیر سال دوم با سایر ویژگی های اندازه گیری شده نشان داد که غلظت فسفر برگ بیشترین همبستگی منفی را با غلظت آهن برگ داشته است. در هر دو سال آزمایش، غلظت فسفر و نسبت p/fe در برگ های جوان بیشتر از برگ های پیر بود. غلظت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز بیشترین اثر مثبت را بر غلظت آهن برگ های پیر داشت که بیانگر نقش مهم آهن در فعالیت این آنزیم است. به نظر می رسد که می توان از نسبت فسفر به آهن و فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز برگ، برای تشخیص زردبرگی آهن استفاده کرد. میانگین غلظت آهن قابل جذب در خاک مناطق با شدت زردبرگی خیلی شدید کمتر از خاک مناطق با شدت زردبرگی کم بود. در عمق 30-0 و 60-30 سانتی متری خاک مناطق با شدت زردبرگی خیلی شدید غلظت مس در مقایسه با خاک مناطق با شدت زردبرگی کم، بیشتر بود.. بین غلظت آهن گیاه با مقدار آهن قابل استفاده و ph خاک همبستگی معنی داری وجود نداشت. غلظت یون بیکربنات در عمق 30-0 سانتی متری خاک درختان با زردبرگی ظاهری شدید، بیشتر از غلظت یون بیکربنات در خاک درختان با زردبرگی ظاهری کم بود. بر اساس نتایج این پژوهش، دلیل اصلی کلروز درختان چنار فضای سبز شهر اصفهان، کمبود آهن می باشد که ناشی از کمبود مقدار آهن قابل جذب در خاک و نیز کم بودن فعالیت این عنصر در برگ ها بدلیل بالا بودن غلظت مس و فسفر است. بنظر می رسد بتوان از شاخص هایی همچون فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز و غلظت کلروفیل a و b در تشخیص زردبرگی ناشی از کمبود آهن در درختان چنار استفاده کرد. همچنین تعیین نسبت فسفر به آهن برگ ها نیز شاخصی مناسب برای تعیین زردبرگی آهن است.